Қағаз кітаптың құны жоғары

Елордада Eurasian Book Fair – 2019 ІV Евразиялық халықаралық кітап көрме-жәрмеңкесі өтіп жатыр. Дәстүрлі көрменің негізгі мақсаты – мәдени мұраны насихаттау. Қазақтың жазба әдебиеті мен сирек қолжазбалардың тарихын көпшілікке жеткізу. Биыл көрмеге 13 мемлекеттен баспа ісі, кітап саудасымен айналысатын 90-ға жуық компания қатысты. Сапалы қағаз, мазмұнды оқулық шығаруда тәжірибесі мол елдерден әдіс алмасу қажет. Ресей, Әзірбайжан, Тәжікстан, Армения, Қырғызстан, Түркия, Қытай, Иран, Польша, Бельгия, Латвия, Украина, Өзбекстаннан келген мамандар тәжірибесімен бөлісумен қатар, жаңадан жарық көрген кітаптарын Қазақстанда сатуға мүмкіндік алды.

Сонымен қатар кітап көрме­сінде Қазақстанның «Алматы­кітап», «Атамұра», «Мек­теп», «Қазақ энциклопедиясы», «Қаз­Ақпа­рат» Ресейдің «Белый город», «Розовый жираф», «Уни­вер­­салист», «Манн, Иванов и Фербер», «Самокат», «Кожаная мозаика» және өзге де елдердің жетек­ші баспалары қатысты. Көр­меге арнайы келген баспа­герлердің мақсаты – өзара руха­ни-мәдени байланысты дамыту.
Мәдениет және спорт ми­нис­трлігінің бастамасымен өтіп жатқан көрменің маңызы зор. Қазақстанда баспа ісін өркен­де­туде ерекше үлес қосады. Соны­мен қатар жәрмеңке аясында ауқымды мәдени іс-шаралар өтіп жатыр. Өнер, мәдениет қайраткерлерімен кездесулер ұйымдастырылды.
Көрменің ашылуына арнайы келген Мәдениет және спорт ми­нистрі Арыстанбек Мұха­ме­ди­ұлы кітап көрмесін өткізудің маңызы зор екенін атап өтті.
– Елордамызда төрт күн бойы өтетін Еуразия халықа­ралық кітап көрме-жәрмеңкесіне жиналған жұртшылықты көр­ге­ні­ме қуаныштымын. Біз бүгін Еуразия аумағындағы маңызды мәденени шараның куәгері ата­нып отырмыз. Кітап фору­мын өткізу – еліміздегі әдебиет сала­сы­ның ғана жетістігі емес, ол барлық кітапсүйер қауымның мерекесі, – деді Арыстанбек Мұха­медиұлы. Министрдің айтуын­­ша, дәстүрлі көрме алда­ғы уақытта да жалғасын табады. Жылдан-жылға өткізу форматы көпшіліктің ұсыныс-тілегіне қарай дамып отырады. Оның ішінде, халықаралық кітап көр­ме-жәрмеңкесі арқылы бас­па ісін дамыту, бұл салада жаңа тех­но­логияларды пайдаланудың тиімді әдістерін қолдануға айрықша мән беріледі. Іскерлік әріптестік байланысты жан-жақты дамыту және нығайту мақсатында Еуропа және Азия елдерінің баспа ісі, кітап сауда­сы­­мен айналысатын ұйымдары мен мәдени және білім беру орталықтары бірлесе жұмыс істеуге мүмкіндік көп.
Сирек кездесетін кітаптар қорын келушілердің назарына ұсынудағы мақсат – көне мұра­лар­дың құндылығын насихаттау, оқырман мәдениетін қалып­тас­ты­ру. Мәселен, Шығыс Қазақ­стан облыстық Абай атындағы әмбебап кітапханасы «Абай әлемі» экспозициясын алып кел­ген. Аталған кітапхананың Ақпараттық-библиографиялық қам­тамасыз ету бөлімінің мең­герушісі Жаңылгүл Әділбек­қызының айтуынша, көрменің алыс аймақтардағы кітапханалар үшін пайдасы көп.
– Халықаралық көрме – ұлт­тық құндылықтарды насихаттай­тын бірден бір алаң. Біз көрмеге сирек қолжазба қорындағы тари­хи дүниелерді арнайы алып кел­дік. «Рухани жаңғыру» бағ­дар­ламасы аясында Шығыс Қазақстан облысы әкімі Даниал Ахметовтің бастамасымен жүзе­ге асқан «Абай әлемі» жоба­с­ы бойынша жарық көрген кітаптар топтамасын да ұсынып отырмыз. Абай Құнанбайұлы, Мұхтар Әуезов, Шәкәрім Құдайберді­ұлы, Семей­де өмір сүрген орыс жазу­шы­сы Федор Достоевский, алғаш рет ресми түрде Қазақ­стан­ның халық ақыны атанған Төлеу Көбдіков, балалар жазу­шысы Марат Қабанбайдың еңбектері, «Әнші Әміре» кітап­та­рын ұсынып отырмыз. Абай Құнанбаевты ел ақын ретінде таниды. Оның халық үшін сол кезде мемлекеттік, қоғамдық қыз­мет атқарғанын кейінгі жас­тар біле бермеуі мүмкін. Ел бір­лігін нығайтуға, халық сана­ғын жүргізуге атсалысқаны жайлы абайтанушылар ғана айтады. Ел мен елді елдестірген ынтымақ, бірлік жолындағы қызметі көпшілікке кеңінен насихаттала бермейді. Сондық­тан осындай көрмелерде оның қайраткерлік қырын да қамтыған жөн деп ойлаймын. Сонымен қатар кітапханада әдеби, тарихи кітап­тарды электронды форматта оқуға мүмкіндік жасап отырмыз. Цифрландыру технологиясы – кітапхана, сирек қор жазбаларын көпшілікке жеткізуде таптырмас тәсіл. Жаңадан шыққан кітап­тар­ды да смартфон арқылы оқуға тікелей мүмкіндік бар, – дейді Жаңылгүл Әділбекқызы.
Сондай-ақ жәрмеңкеде ақын-жазушы, қоғам қайраткер­ле­рі­мен кездесу өтті. Ақын Ұлық­бек Есдәулеттің «Біздер де ғашық болғанбыз», Маржан Ершудың «Кітапхана педаго­ги­касы: ертегітерапия» кітабының тұсауы кесілді. Сонымен қатар жазушы Ғаббас Қабышұлының түрік жазушысы Әзиз Несиннен аударған «Сиқыр айна» сатира­лық әңгімелер жинағы танысты­рыл­ды.
Жазушы Ғаббас Қабышұ­лы­мен кездесуге келушілердің қатары көп болды. Жүздесуді бел­гі­лі сатирик Көпен Әмірбек жүр­­гізді. Қаламгердің еңбек­қор­лығы мен шығармашылығын за­мандасы, композитор Ілия Жа­қанов көпшілікке әңгімелеп берді.
– Аударма жасау екінің бірінің қолынан келе бермейді. Оның ішінде сатираны аударуға көп жазушының жүрегі дауала­май­ды. Түрік жазушысы Әзиз Несинмен жүздескен, дәмдес болған екі-ақ қазақ жазушысы бар. Бірі – Қалтай Мұхамед­жа­нов, екіншісі – Ғаббас Қабыш­ұлы. Оның аудармалары түпнұс­қа­дан бір мысқал да кем емес. Әзіл әңгімелерді әсерлі аударған еңбегін ерлік дер едім. Қоғамдағы кемшіліктерді сынай жазу бір бөлек. Әзіл-қалжыңмен астар­лап жеткізу сөз зергерінің ғана қолынан келеді. Қарағайға қар­сы біткен бұтақтай қайсар­лы­ғымен қаймықпай пікірін айта бі­летін қалпында қадірі арта бер­­сін, – деді Ілия Жақанов. Кез­­д­есуде көркем аударма мәсе­ле­сі жан-жақты талқылан­ды. Оның ішінде шетел әдебиетін ау­дару жайы кеңінен талқылан­ды.
Күн сайын көрме аясында шеберлік сағаттары өтеді. Кітап оқу мәдениетін қалыптастыру, кітап саудасын оңтайландыру бағытында өзара әдіс алмасты. Оның ішінде, мектеп оқулық­та­рын шығаратын баспалар үшін кітап жәрмеңкесінің берері көп. Қазақстандағы баспалардың ор­тақ проблемасы – баспадан шық­қан оқулық пен қосымша жұмыс дәптерлерін уақытылы мектептерге жеткізу. Оқу жылы қарсаңында басталатын қарба­лас­тан арылудың бір жолы – жыл сайын барлық мектепке қажетті оқулықты сұранысқа сай басып шығару. Көрмеде, әсіресе, оқулықты игеруге арналған көмек­ші құралдарға, қосымша әдебиеттерге сұраныс көп екен. Жәрмеңкеге келген Нұр-Сұлтан қала­сының тұрғыны Әсел Тұр­ғым­бет оқушыға қажет қазақ­тілді оқу құралдарының азды­ғы­на көңілі толмайтынын жеткізді. «Баланың ойлау қабілетін дамы­тат­ын танымдық кітаптар қазақ тілінде аз. Бар болса да, таңдау аз. Кішкентай балаларға арнал­ған кітаптардың көпшілігі шет тілінен аударыл­ған. Халық ауыз әдебиеті, батырлар жыры, ертегі, мақал-мәтелдер туралы кітап­тар­дағы суреттердің бәрі бір-біріне ұқсас келеді. Кішкен­тай баланы қызықтыру үшін баспа­гер­лер кітапты безендіру, ашық түс­терге де көңіл бөлсе екен», – дейді Әсел Тұрғымбет.
Кітап жәрмеңкесінде Еура­зия­дағы мәдени байланыс­ты нығайтумен қатар кітап саудасы­ның көлемін арттыру мәселесі де талқыланды. Баспалардың жетіс­тігін көрсетті. Кітап бизне­сі­мен айналысатын кәсіпкер­лер­дің тәжірибесімен бөлісті. Көпшіліктің сұранысына сай ақпарат алмасу, қажет кітаптарды шығару, тарату бағытында нақты мақсат-міндеттерді айқындады. Көрме тек қана дайын кітапты сату үшін емес, оқырманның сын-ескертпесін ескеріп өткізілмек.

Майра ЖАНЫСБАЙ