ەل وركەندەۋ جولىندا, ماسەلە – قارقىندا
Nur Otan پارتيياسىنىڭ جاقىندا بولىپ وتكەن XVIII سەزى ەل ومىرىندەگى ەلەۋلى وقيعاعا اينالدى. ەلباسىمىز, پارتييا توراعاسى
ن.نازارباەۆتىڭ سەزدەگى بايانداماسى, وندا قوزعالعان ماسەلەلەر, العا قويىلعان مىندەتتەر, الەۋمەتتىڭ ال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان, بۇرىن-سوڭدى بولىپ كورمەگەن اسا اۋقىمدى قارجىلىق قامقورلىق حالىقتىڭ اق العىسىن الىپ وتىر. ماجىلىس دەپۋتاتى ساۋىتبەك ابدراحمانوۆتىڭ Kaztube پورتالىنداعى «باعدار» حابارىنا بەرگەن سۇحباتىنىڭ ماتىنىن «ايقىن» وقىرماندارىنىڭ نازارىنا ۇسىنۋداعى ماقسات – بيلىك پارتيياسىنىڭ كۇنى كەشەگى شەشىمدەرىنىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ دامۋى ۇشىن قاعيداتتى قاستەرلىلىگىن اشىپ كورسەتۋگە تىرىسۋ.
– ەلباسى Nur Otan پارتيياسىنىڭ سەزىندە ەلدىڭ الەۋمەتتىك الەۋەتىن ارتتىرۋعا قاتىستى ناقتى تاپسىرمالار بەرگەن بولاتىن. سول تاپسىرمالاردى وزىڭىز قالاي قابىلدادىڭىز?
– بۇل سەزدىڭ ەرەكشە قۇندىلىعى, پارتييا تاريحىنداعى بەتبۇرىستى سەزد بولادى دەپ ايتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جاعدايى مەملەكەتىمىزدىڭ كونستيتۋتسييالىق سيپاتىن ايشىقتى اشىپ كورسەتكەندىگىندە دەپ بىلەمىن.
اتا زاڭىمىزدىڭ 1-بابى بىلاي باستالادى: «قازاقستان رەسپۋبليكاسى وزىن دەموكراتييالىق, زايىرلى, قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت رەتىندە ورنىقتىرادى, ونىڭ ەڭ قىمبات قازىناسى – ادام جانە ادامنىڭ ومىرى, قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى». بىز ەلىمىزدىڭ دەموكراتييالىق سيپاتىن, زايىرلى سيپاتىن, قۇقىقتىق مەملەكەت ەكەنىمىزدى دە ايتامىز. الەۋمەتتىك مەملەكەت ەكەنىمىزدى كوپ ايتا بەرمەيمىز.
بۇل سەزد قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك مەملەكەت رەتىندە ودان ارى ورنىعا تۇسۋىنىڭ ۇلكەن بەلەسىنىڭ باسى. جالپى, مەملەكەت ادامدار ۇشىن قۇرىلادى. بىز ادامدار مەملەكەت ۇشىن ومىر سۇرگەن عاسىرلاردى, ۇزاق تاريحتى بىلەمىز. مەملەكەتتىڭ مۇددەسى ۇشىن ميلليونداعان ادامداردىڭ قۇربان بولعان جاعدايلارىن بىلەمىز. تەك مەملەكەتتىڭ مۇددەسىنە باعىندىرىلعان قوعامدى دا بىلەمىز. ونىڭ شەت جاعاسىن وزىمىز كوردىك, بىراز ۋاقىت ومىر سۇرىپ تە ۇلگەردىك. ال نەگىزىندە مەملەكەت الەۋمەت ۇشىن, الەۋمەتتىڭ مۇددەسى ۇشىن قۇرىلادى. وسى تۇرعىدان قاراعاندا پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بايانداماسى, سەزدىڭ شەشىمدەرى وتە قاعيداتتى دەۋگە بولادى. سونىمەن بىرگە, ادامدار مەملەكەتتى قۇرا وتىرىپ, وزدەرىنىڭ ەڭبەگىمەن, بىرلىگىمەن, ىنتىماعىمەن, ۇيلەسىمدى ومىرىمەن مەملەكەتتى نىعايتادى. مەملەكەت نىعايعان سايىن ادامدارعا جاسالاتىن قامقورلىق تا تيىسىنشە كوبەيە بەرەدى. ادامدارعا جاسالعان قامقورلىق كەرى رەاكتسييا بويىنشا مەملەكەتكە قايتارىممەن كەلەدى, سوندا مەملەكەت تە كۇشەيەدى, ادامداردىڭ باقۋاتتىلىعى دا ارتادى. وسى تۇرعىدان قاراعاندا بۇل اسا ماڭىزدى ماسەلەنى ايشىقتى اشىپ بەرۋى XVIII سەزدىڭ ۇلكەن تابىسى دەۋدىڭ ابدەن جونى بار.
ەل حالقىنا الەۋمەتتىك قولداۋ رەتىندە ۇلتتىق قوردان 2 تريلليون 300 ميلليارد تەڭگەدەي قارجى بولىنگەلى وتىر. بىز 2001 جىلى (مەن ول كەزدە «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىن باسقاراتىنمىن) جىلدىق بيۋدجەتتىڭ پارلامەنتتە بەكىتىلۋى تۋرالى جازىلعان ەسەپكە «تريلليون دەپ سويلەيتىن كۇنگە جەتتىك» دەگەن تاقىرىپ قويعان ەدىك. سول جىلى قازاقستاننىڭ بۇكىل بيۋدجەتى – قورعانىسى بار, اگرارلىق سەكتورى بار, دەنساۋلىققا بولىنەتىن, بىلىم سالاسىنا بولىنەتىن قاراجات بار, بارى قوسىلعاندا تريلليون تەڭگەدەن اسقان بولاتىن. ال قازىر الەۋمەتتىك مىندەتتەردى شەشۋگە بولىنەتىن قارجىنىڭ وزى 2 تريلليون تەڭگەدەن اسىپ وتىر. ال تريلليون دەگەنىمىز نە? ميللياردتان مىڭ رەت بولعاندا بارىپ 1 تريلليون بولادى. ميللياردىڭىز وزى وڭاي ەمەس. ميلليوننان مىڭ رەت بولعاندا بارىپ 1 ميلليارد بولادى. بۇل استرونومييالىق ساندار. بىراق ەل ۇشىن, ەلدىڭ مۇددەسى ۇشىن وسى قارجىنى ەلباسى تاۋىپ وتىر. بۇل قارجى قالاي تابىلىپ وتىر? بۇل قارجى پرەزيدەنتتىڭ الىستان ويلاعان, بولاشاقتى كوزدەگەن ساياساتىنىڭ ارقاسىندا تابىلىپ وتىر. كوپتەگەن جىلدار بويى مۇناي مەن گازدان تۇسەتىن تابىس بيۋدجەتكە ەمەس, ۇلتتىق قورعا قۇيىلىپ كەلدى. سونىڭ ارقاسىندا بىز 1998-1999 جىلدارداعى وڭتۇستىك-شىعىس ازيياداعى داعدارىستان وتتىك. ودان كەيىن امەريكادا باستالعان يپوتەكالىق داعدارىستان وتتىك. ودان كەيىن جارتى الەمدى شارپىعان قارجىلىق داعدارىستان وتتىك. سويتىپ, ۇلتتىق قورداعى قارجىمىز ۇش داعدارىستان ەلدى امان الىپ شىقتى. ەندى مىنە, حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن ودان ارى كوتەرۋ قاجەت بولعان كەزدە, كەيبىر پروبلەما قوردالانىپ قالعان كەزدە پرەزيدەنت ەل ۇشىن, وزىنىڭ تۋعان حالقى ۇشىن ۇلتتىق قوردان قوماقتى قارجىنى شىعارۋعا مۇمكىندىك بار دەپ شەشىپ وتىر.
– وزىڭىز ايتىپ وتكەن اسا اۋقىمدى اقشانىڭ يگىلىگىن ەل قاشان كورەدى?
– دال بۇگىن (سۇحبات 6 ناۋرىزدا بولعان – رەد.) پرەزيدەنت پرەمەر-مينيستردى جانە ۇكىمەت باسشىسىنىڭ الەۋمەتتىك سالاعا جاۋاپ بەرەتىن ورىنباسارىن قابىلدادى. وسى كەزدەسۋدە نۇرسۇلتان ابىشۇلى كوپبالالى, تابىسى وتە تومەن وتباسىلارعا كومەك 1 ساۋىردەن بەرىلە باستالۋى كەرەك دەگەندى قاداپ ايتتى. بۇل, ارينە, سول سالاعا قاتىستى مينيسترلىكتەرگە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيدى. ويتكەنى, قالعان از ۋاقىتتىڭ ىشىندە وسىنىڭ بارلىعىن ەسەپتەپ, شوتقا قاعىپ شىعۋ كەرەك. ار ادامنىڭ ناقتى مۇمكىندىگىن دال انىقتاۋ, ار وتباسىنىڭ قانشا تاباتىنىن تۇگەندەۋ وڭاي ەمەس. ول وتباسى سول ساناتقا جاتا ما, جاتپاي ما, تابىسى ازعا قوسىلا ما, قوسىلماي ما, نەشە بالاسى بار, جانۇيادا نەشە ادام بار, وتاعاسى قانشا تابىس تابادى, ار ادامعا بولگەندە قانشادان تيەدى, ەسەپتەپ كەلگەندە سول ساناتقا كىرە مە, كىرمەي مە دەگەن وتە نازىك ماسەلە. وندا, مىسالى, قاتەلەسىپ كەتىپ, بىرەۋلەردىڭ جانىن جارالاپ الۋعا دا بولادى. نەمەسە بىرەۋلەرگە ارتىق بەرىپ قويۋعا دا بولادى. وتە تىعىز ۋاقىت. «ساۋىر بولماي, تاۋىر بولمايدى» دەگەن سوز بار ەدى, سوندىقتان بۇل يگىلىكتى حالقىمىز ساۋىردىڭ باسىندا-اق كورگەلى وتىر, بۇيىرسا. ال پرەزيدەنتتىڭ بايانداماسىندا ايتىلعان باسقا جاقسىلىقتار, مىسالى, بيۋدجەتتىك مەكەمەلەردە جۇمىس ىستەيتىن, از ايلىق الاتىن ادامداردىڭ جالاقىسىنا قوسىلاتىن ۇستەمە 1 شىلدەدەن باستاپ قوسىلادى.
– وسىنىڭ اراجىگىن ايتىپ كورسەتۋ كەرەك سەكىلدى.
– يا, دۇرىس. ولار 1 شىلدەدەن الادى, كوپبالالى, مۇقتاج انالارعا بەرىلەتىن جاردەماقىنى قوسىپ تولەۋ 1 ساۋىردەن باستالادى.
– ەلباسىنىڭ بىلتىرعى قازان ايىندا جاساعان جولداۋى, نەگىزىنەن, وسى ايتىپ وتىرعان الەۋمەتتىك سالاعا ارنالعان بولاتىن. Nur Otan سەزى دە, نەگىزىنەن, الەۋمەتتىك باستامالارعا قۇرىلدى. بۇل رەتتە جولداۋ مەن سەزدىڭ ايىرماشىلىعىن اتاپ كورسەتسەڭىز.
– سەزدەگى شەشىمدەر قازان ايىنداعى جولداۋدىڭ زاڭدى جالعاسى. سونىڭ بىر عانا قىرىن اڭگىمە ەتەيىك. پرەزيدەنت «7 – 20 – 25» دەگەن باعدارلاما ۇسىندى. ونىڭ يگىلىگىن جۇرتشىلىق قازىردىڭ وزىندە كورە باستادى. 7 دەگەنىمىز – بانكىنىڭ بۇرىنعى 15 پايىزدىق وسىمىنىڭ ورنىنا 7 پايىزدىق وسىم. 20 دەگەنىمىز – بۇرىن ۇيدىڭ قۇنىنىڭ كەمىندە 50 پايىزىن تولەۋ كەرەك بولسا, قازىر 20 پايىزىن تولەۋگە بولادى. 25 دەگەنىمىز – بۇرىن ادام بانكتەن العان قارىزىن 15 جىلدا تولەپ بىتۋگە تيىس بولسا, ەندى 25 جىلدا تولەپ بىتۋگە تيىس. بۇلاردىڭ بارلىعى حالىق ۇشىن, اسىرەسە, جاس وتباسىلار ۇشىن ۇلكەن كومەك. دەگەنمەن, ايتپاسا بولمايتىن بىر ماسەلە بار. الەۋمەتتىك جەلىلەردى قاراپ, قوعامدىق پىكىرگە قۇلاق اسىپ وتىرعاندا بىر قاۋىپ قىلاڭ بەرەدى. بولا بەرسىن, تولا بەرسىن, بەرە بەرسىن, كەلە بەرسىن دەگەن پسيحولوگييا دەندەپ كەتپەۋى كەرەك. پرەزيدەنت ول جاعىن دا سەزدە باسىن اشىپ ايتتى. ماسىلدىق پسيحولوگيياعا جول بەرمەۋدى قاداپ تۇرىپ كورسەتتى. جاعدايى وتە تومەن ادامدارعا عانا كومەك كورسەتىلەدى.
– پرەزيدەنت تاپسىرما بەردى. ەندى وسى ىستى وز تاراپتارىڭىزدان زاڭنامالىق تۇرعىدان ساپالى قامتاماسىز ەتۋ جاعى قالاي بولىپ جاتىر?
– 2019 جىلعى بيۋدجەتكە تۇزەتۋلەردىڭ نۇسقاسى ماجىلىسكە تۇستى. بىز وزىمىزدىڭ ارقايسىمىزدىڭ كۋراتورلىق جاسايتىن سالالارىمىز بويىنشا قانداي قاجەتتىلىكتەر بار, ەڭ دىلگەر تۇستار قايسى دەپ مينيسترلىكتەردەن ماتەريال الدىرتىپ جاتىرمىز. وسى كەز وتە قاۋىرت كەز, ويتكەنى 1 ساۋىردەن باستاپ قوسىمشا جاردەماقى الاتىن ادامداردىڭ اقشاسى دا بيۋدجەتكە سالىنىپ ۇلگەرۋى كەرەك. 1 شىلدەدەن باستاپ ايلىعى وسەتىن ادامداردىڭ اقشاسى دا ەنۋى كەرەك. بىز ول جۇمىسقا دايىنبىز.
– قوعامدا قىزۋ تالقىلاناتىن, جيى كوتەرىلەتىن ماسەلەلەردىڭ بىرى – ىشكى ىستەر ورگاندارىن رەفورمالاۋ. ونى پرەزيدەنت تە ايتىپ كەتتى. وسى تۇرعىدا پارلامەنتتە قانداي ماسەلەلەر قارالىپ جاتىر?
–بارلىق سالا بويىنشا ناقتى جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ناقتى زاڭدار نەگىزىنەن بار. بىر عانا ماسەلەنى ايتايىن. پارلامەنت ماجىلىسىنىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتاتتىق ساۋال جاسادىم. سول ساۋال سىز ايتىپ وتىرعان ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ جۇمىسىنا تىكەلەي قاتىستى. قازاقتىڭ جانىن اۋىرتاتىن, اۋىلداعى ادامنىڭ جانىنا باتاتىن ماسەلەنىڭ بىرى – مال ۇرلىعى. بىز وسى تۇرعىدا باس پروكۋراتۋرادان مالىمەتتەر العىزدىق. سوڭعى ەكى جىلدا قازاقستاندا 12 مىڭ مال ۇرلىعى تىركەلگەن. سوندا ار كۇندە بىزدىڭ ەلىمىزدە 16 مال ۇرلىعى بولادى ەكەن. بۇل ەندى قىلمىستىڭ ابدەن اسقىنعاندىعى. قوستاناي وبلىسىنىڭ بىر اۋدانىنان بىر كۇندە 40 جىلقىنى ايداپ اكەتكەن. اقمولا وبلىسىنىڭ بىر اۋدانىنان بىر كۇندە 28 سيىردى الىپ كەتكەن. ەشقايسىسى تابىلماعان. مۇنداي فاكتى كوپ. بىر جاعدايدى باسا كورسەتكىم كەلەدى. سوڭعى كەزدەردەگى بىراز ادامداردىڭ كوڭىل تولماۋشىلىعىنا قاراپ, الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى پىكىرلەرگە قاراپ, بىزدىڭ ەلدە بىر ۇلكەن قيىندىق تۋىپ جاتقانداي ويلاۋعا ەشقانداي نەگىز جوق. 2018 جىلدى قازاقستان ەكونوميكاسى
4,5 پايىزدىق وسىممەن اياقتادى. بۇل قازىرگى جۇيەلى داعدارىس كەزىندە, سانكتسييالار سالۋ زامانىندا, بىز ۇشىن وتە تيىمسىز بولىپ تۇرعان شيكىزات كونيۋكتۋراسى جاعدايىندا ەداۋىر ىلگەرىلەۋ. قازاقستان دامۋ جولىندا. بۇنى باسىن اشىپ ايتۋ كەرەك. جاڭا ۇكىمەت تە ۇلكەن شارالاردى قولعا الىپ جاتىر. بار ماسەلە بىزدىڭ دامۋىمىز قازىرگىدەن قارقىندىراق بولۋى كەرەك دەگەنگە تىرەلەدى. بىز العا جۇرىپ, ىلگەرىلەپ كەلەمىز, بىراق بۇدان قاتتىراق جۇرە الامىز, وعان مۇمكىندىگىمىز بار دەگەن تۇرعىدا قاراۋ كەرەك, سونىڭ جاڭا جولدارىن ىزدەۋ كەرەك. ال قارقىنىمىز باياۋلاپ قالدى دەۋگە, ەلدەگى جاعدايعا ولاي قاراۋعا ەشقانداي نەگىز جوق. بارلىق ستاتيستيكالىق مالىمەت, بارلىق ناقتى كورسەتكىش وسىنى دالەلدەيدى. ەل وركەندەۋ جولىندا, ماسەلە – قارقىندا.
– ەلباسىمىز «اۋىل – ەل بەسىگى» دەگەن ارنايى جوبا ازىرلەۋدى تاپسىرعان بولاتىن. وسى جوبانىڭ اياسىندا قانداي ماسەلەلەرگە ەڭ الدىمەن مان بەرگەن دۇرىس?
– «اۋىل – ەل بەسىگى» دەگەندە, حالقىمىزدىڭ, قازاقتىڭ بارلىق قۇندى قاسيەتتەرى, اسىل قازىنالارى اۋىلدا, اۋىلدان شىققان جۇرەكتە ەكەندىگىن ەرەكشە ايتۋىمىز كەرەك. سونىمەن بىرگە, اۋىلدىڭ ادامدارىنا دا ۇلكەن سىن ارتىلۋى, جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلۋى تيىس. مىسالى, وڭىرلەرگە شىققاندا اۋىلداعى ادامدارمەن كەزدەسەمىز. سوندا قاي جەردە دە اقشا جەتپەيدى دەگەندى ايتادى. راس, جەتپەيدى. ونىڭ سەبەبى كوپ. ادامداردىڭ وزىنە قاتىستى سەبەپتەر دە بار. قالاي جەتەدى, ەگەر اۋىلدا تۇرعان وتباسى مال ۇستاماسا, جاس كەلىن سيىر ساۋماسا, سيىر ساۋۋعا ەرىنسە? سيىر ساۋماعاننان كەيىن سۇتتى, ايراندى, ىرىمشىكتى, مايدى دا ساتىپ الاتىن بولسا, قالاي جەتەدى? ەگەر ۇيدە تاباعا, تاندىرعا نان جابۋعا مۇمكىندىگى بولا تۇرىپ ۇن الماسا, اۋىلدا تۇرىپ نان ساتىپ الاتىن بولسا, قالاي جەتەدى? اۋىلدا تۇرىپ, باقشا ۇستامايتىندارعا نە ايتارسىز? قىزاناقتى دا, پييازدى دا, سابىزدى دە, كارتوپتى دا بازاردان, دۇكەننەن ساتىپ الاتىن بولسا, قالاي جەتەدى? بىزدىڭ بالا كۇنىمىزدە دۇكەنگە اۋىل ادامدارى وزدەرى جاساي المايتىن نارسەلەردى عانا الۋعا باراتىن. سىرىڭكە جاساي المايدى ادام. تۇز جاساي المايدى. بۇرىش جاساي المايدى. كامپيت جاساي المايدى. ال وزى جاساي الاتىن, ۇيىندە وندىرەتىن, باقشاعا ەگەتىن ونىمدەردى دۇكەننەن المايتىن. وزى جاساي الاتىن دۇنيەلەر ۇيىنەن شىعاتىن. قازىر اۋىلدا تۇرىپ سولاردىڭ بارىن ساتىپ الامىز. سويتىپ, ونسىز دا جەتپەي جاتقان اقشانى قولدان قۋشيتامىز ودان ارى. قيىندىقتاردى ەڭسەرۋدىڭ باستى جولى – ەڭبەك, ەڭبەك جانە ەڭبەك. وكىنىشكە قاراي, اۋىلدىق جەردىڭ وزىندە ەڭبەكتەن قول ۇزە باستاعان تۇتاس بۋىن وسىپ كەلە جاتىر. بۇل وتە الاڭداتارلىق جاعداي. اسىرەسە, قول كۇشى جۇمسالاتىن ەڭبەكتەن قاشۋ, ونى قارا جۇمىس دەپ قورلانۋ – ايتار اۋىزعا ۇيات.
– دەمەك, اۋىل حالقىن ەڭبەككە باۋلۋ كەرەك دەيسىز عوي?
– ەڭبەك يدەولوگيياسىن قولعا الۋىمىز كەرەك. ەلباسىمىزدىڭ بارشاعا ورتاق ەڭبەك قوعامىن قۇرۋعا شاقىراتىنى سوندىقتان.
– بۇل باعىتتا ەلىمىزدە بىراز باعدارلاما بار. اۋىلداعى كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ دەگەن جوبالار جاسالىپ جاتىر. ولاردىڭ بارى جەتكىلىكسىز بولىپ تۇر ما سوندا?
– باعدارلاما جاعىنان بىزدە كەمشىلىك جوق. سولاردىڭ ناقتى جۇزەگە اسۋى, تەتىگىن تابۋ ماسەلە بولىپ تۇر عوي. مىسالى, پرەزيدەنت بۇل قالاي, بىراز ەتتى سىرتتان الامىز دەگەندى قاتتى ايتى. راسىندا دا, قازاقستان وسىدان 30 جىل بۇرىن كەڭەس وداعىنىڭ كەمىندە شيرەك بولىگىن ەتپەن جاۋىپ تۇرعان ەدى. قازىر وسىنداي بايتاق جەرىمىز بولا تۇرىپ, عاسىرلار بويى مالمەن اينالىسقان ەلىمىز بولا تۇرىپ, بىز تالاي ەتتى سىرتتان الامىز. بۇل – ۇلكەن ولقىلىق. وسى ماسەلەنى شەشۋدىڭ جولدارى بار, مەنىڭشە. بىزدىڭ بالا كۇنىمىزدە «زاگوتسكوت» دەگەن بولعان, ول – حالىقتان مالدى ەتكە ساتىپ الاتىن مەكەمە. ايىنا بىر رەت اۋىلعا ۇلكەن ماشينا كەلەدى, سيىر, قۇناجىن, تايىنشا تۇرا الاتىنداي داۋ تارازىسىن جەرگە قويادى. وزدەرىنىڭ ەسەپتەلگەن ولشەمدەرى بار. مالدىڭ تەرىسىنىڭ, سۇيەگىنىڭ سالماعىن شىعارىپ, مىنا مالدا مۇنشا كەلى ەت بار دەيدى دە, قىپ-قىزىل اقشانى قولعا ۇستاتىپ كەتەدى. سول كەزدە مال وسىرۋگە ۇلكەن موتيۆاتسييا بولدى. ويتكەنى اۋدانداعى بازارعا بارماي-اق, تىپتى مالىڭدى سويماي-اق ەتىڭدى وتكىزەسىڭ, وزدەرى كەلىپ الىپ كەتەدى. ال قازىر ارتىق مال وسىرۋگە, اسىرەسە, اۋدانداعى بازارلاردان الىس جەرلەردەگى اۋىل ادامدارىنا ەلەۋلى موتيۆاتسييا جوق. قازىر قازاق مالدى نە ۇشىن وسىرەدى? وزدەرى جەۋ ۇشىن وسىرەدى, قوناق كۇتۋ ۇشىن وسىرەدى, توي جاساۋ ۇشىن وسىرەدى. باسقا موتيۆاتسييا جوق. ويتكەنى اۋىلداعى قازاق ۇشىن مال اقشا تابۋدىڭ ناقتى تەتىگى بولىپ تۇرعان جوق. كورشىسىنە ساتپايدى عوي, ونىڭ دا قوراسىندا وزىنىڭ سيىرى, قويى تۇر. ال نەگىزىندە اۋىلداعى قازاققا مال اقشا تابۋدىڭ كوزىنە اينالۋى كەرەك. سونىڭ بىر جولى – «زاگوتسكوتتى» جاڭعىرتۋ. ونى نارىق جاعدايىنا بەيىمدەپ قالىپقا كەلتىرۋگە بولادى دەپ ويلايمىن. مىسالى, سوعىمعا دەپ مال وسىرەتىندەر ونى ابدەن بىلىپ العان, ولار جاقسى پايدا تابۋدا. ال ەندى ونداي جاعدايى جوق, تەك سيىر عانا, تەك قوي عانا ۇستاي الاتىن شاعىن وتباسىلار ارتىق مالىن الىپ كەتەتىن ورىنداردان قوسىمشا اقشا الىپ وتىرسا, سونىڭ وزى ۇلكەن كومەك بولادى.
– اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
سۇحباتتاسقان
باحتييار حاميت
