Мақсат Сәрсембай: Шарж – менің жанрым

Карикатура өнері қоғамдағы сан түрлі құбылыстардың қисынды-қисынсыз тұсын бір арнаға тоғыстырып, әзіл-оспақ жанрын негіз ете отырып жасалады. Ол көбіне қағаз бетіне түсіп, бейнелеу өнерінің беделін арттырған. Соңғы уақыттары карикатуралық мүсіндер де пайда бола бастады. Егер бір адамның карикатуралық портреті жасалса, оған шарж деген атау берген. Елімізде бұл саланың жілігін шағып, майын ішкен маман ретінде Еркін Нұразханды атауға болады. Соңғы уақытта бұл саланың жалғастырушысы, жаңғыртушысы бола алатын жастар да бой көрсетуде. Солардың бірі – Мақсат Сәрсембай. Шебердің ерекшелігі – шаржды қағаз бетінде емес, мүсін өнері арқылы кескіндейді. Кейіпкерінің белгілі бір сипатына, мінез-құлқына, таңдаған саласына сүйене отырып ғажап туындыны өмірге әкеледі. 

– Мақсат, өнердің осы түріне де­ген махаббат қалай басталды?
– Шарж бұрын қағаз бетінде ғана бейнеленсе, қазір мүсін тү­рінде де көпшілікке ұсынылып жатыр. Бұл саланы жете зерттеп, жасап жүргендер көп деп айта алмаймын. Барынша стилім­ді ерекше, әдісімді өзгеше қылып туындылар жасауға тырысып жатырмын. Бейнелеу өнеріне деген махаббат кішкентай кезім­нен басталған. Қағаз, қалам алып шимайлап, қиялыма келген бей­нелерді түсіріп жүретінмін. Оны үйдегілер де байқап, арманыма қолдау танытты. Соның арқа­сында ойланбастан Алматыдағы Темірбек Жүргенов атындағы өнер академиясына тапсырдым. Сәтін салып оқуға түскеннен кейін, дизайнер деген маман­дықты меңгеріп шықтым. Қылқа­ламды серік етіп түрлі суреттер сала жүріп, өз бетімше мүсін өнерін де үйрене бастаған едім. Мұным бекер болмапты. Қазіргі таңда мен жасаған туындылар арасынан әншілер мен бишілердің де, спортшы мен саясаткердің де мүсіндерін табуға болады. Әрине, жасаған өнімді саудалаймыз, қызығушылар немесе кейіпкердің өзі келіп сатып алады. Кейде әртүрлі туған күн, мерейтойларға байланысты тапсырыс беретіндер бар. Бірақ соған қарамастан кә­сіптің осы түрінен табыс табамын деу әзірге қиын. Солай екен деп өнерді жарты жолда қалдырып кетуге тағы болмайды. Қазіргі бар мұратым – осы өнерді толықтай меңгеріп, тағы да түрлі деталь қосып, музей мен ерекше көрме ұйымдастырғым келеді.
– Бірнеше жыл бұрын біз сізбен шеберханада жолыққан кезде қа­сыңызда серіктесіңіз болған. Ал қазір жалғыз жұмыс істеп жатқан секілдісіз?
– Иә, солай деп айтуға болады. 2014 жылы Айдос Бүркітбаев екеуміз кәсіпті бірге бастадық. Бастапқыда эскиз сызып, но­байын ғана шығарып жүрдім. Сосын, оны досым әрі қарай же­тілдіретін. Негізінде, мүсінді қиып, бөлшектеп жасап, оны сомдап шығуға Айдостың икемі бар. Себебі, ол бітіріп шыққан ма­мандыққа бұл жұмыс толық­қанды сай келеді. Кейін Айдос өзі бөлек кетіп, үлкен ескерткіштер жасау ісіне араласты. Оның алғашқы жетістіктері де қоғам назарына ұсынылып жатыр. Соның бір көрінісі ретінде Ал­матыдағы қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарына арнап ашылған ескерткішті атауға болады. Өзім осы кішкентай шарж өнерінің мүсін өнеріндегі аясын кеңейтейін деген оймен кәсіпті жалғастырып жатқан жайым бар. Жалпы, бұл өнер шет елдерде кеңінен таралған. Іздеп қарасаңыз, Голливуд жұлдыздары­ның осындай мүсіншелерін табуға болады. Бұл жердегі ең басты мақсат – кейіпкерді келеке қылу емес, тек оның бір сипаты, мінезі, өнерін арқау етіп, әзіл араластыра отырып, сол адамды көпшілікке таныту.
– Жалғыз өзіңіз жасап жатқан­нан кейін өнімділік азайып кетпеді ме?
– Осы уақытқа дейін жасаған мүсіншелердің саны 200-ден асып жығылады. Әрине, бір адам бол­ған соң, қарқын баяулайды. Со­сын, қазір көбіне жекелеген адам­дардың тапсырысын орындай­мын. Олар өз идеяларын айтады. «Көліктің ішіне отырғызып қой, ғимараттың төбесіне шығарып жасашы» деген сияқты. Кейде кейіпкердің қызығушылығына байланысты қасына ноутбук, доп, телефон сияқты заттардың мүсі­нін қосамыз. Мұндай қосымша заттар біршама ауырлық туды­рады, бірақ іс біткен соң, соған қарап ләззат аласың. Негізі, шын­дап кіріс­сең, бір мүсінді 2-3 күн­де бітіріп тастауға бо­лады. Ол үшін кейіпкер­дің түрлі фотосы, қиял­дағы образы, қандай киімде бей­не­летіні және қажетті ресурстар – қуыршақ жасайтын материал, по­лимер балшығы, сан түрлі бояу­лар дайын тұруы керек. Сонда жұмыс тез әрі өнімді жү­реді. Жұмыс біткеннен кейін, оны пешке қыздыру процесі күтіп тұрады. Шамамен 200 градустық температурада 20 минуттан астам қыздырғаннан кейін, оны бояп, кептіреміз. Енді, бұл ретте бір мүсінге жұмсалатын шығын кө­лемін де айта кетейін. Жобамен бір туындыны өмірге әкелуге 40 мың теңгеге жуық қаражат жұмса­лады. Қазақстан бойынша осы бағыттың отымен кіріп, күлімен шығып жүрген жалғыз адам бол­ғаныма қарамастан, дүниелерімді қатты қымбатқа бағалап жатқан жоқпын.
– Сізге кім мотивация сый­лайды?
– Маған мотивация беретін – тұтынушыларым. Бірінші кезекте олар разы болуы тиіс. Осы мү­сіндерді жасау арқылы әрі рухани, әрі материалдық қа­жеттілікті қанағаттандырып жат­қаннан кейін барымды саламын. Сосын, оны адамдар сатып алып, риза болып, алғысын жаудырған кезде, екі есе шабыттанып кете­мін. Ойға тың идеялар келіп, дереу соны қағазға түсіріп, шы­ғар­машы­лықты үстемелеп жа­тамыз. Қа­зіргі кезде жо­лымды қуып, мүсін жасап жүрген студент ба­лалар да бар. Бірақ олар жасаған өнімдер көбіне сапа тұрғысынан сыр беріп жатады. Жалпы, мен жасайын, басқа жа­сасын бұл өнер – елімізде қанат жайса, жақсы болар еді. Ха­лықаралық деңгейде бізге жақын елдер ішінен Ресей мен Беларусь мемлекеті шарж мүсін өнерін дамытып отыр. Жоғарыда айтып өткендей ең бастысы жеке ше­берхана мәселесін шешкім келеді. Бұл шебердің қолының жүріп, шығармашылығын дамыту үшін қажет. Сосын, қазіргі өнімдер бір данамен ғана шығып жатыр. Ал­дағы уақытта олардың электронды көшірмесін жасап, кез келген уақытта жасап шығара беретіндей еткім келеді.
– Әңгімеңізге рақмет!

Сұхбаттасқан Абай АЙМАҒАМБЕТ