Ғылым өрлеуге бастайды

Астана қаласындағы Тәуелсіздік сарайында ислам елдері басшыларының жаһандық құрылтайы өтті.
Ислам ынтымақтастығы ұйымының ғылым және технологиялар жөніндегі бірінші саммитінің пленарлық отырысына Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев қатысып, сөз сөйледі.

Мемлекет басшысы жиынды ашып, бү­гінгі басқосу ислам тарихында ерекше із қал­­дыратынына сенім білдірді. Нұрсұлтан Назарбаев қазақ халқының ислам әлемімен қарым-қатынасы қадым замандардан тамыр тартатынын атап өтті.
– Біздің байтақ даламызға ислам діні бұ­дан мың жылдан астам уақыт бұрын келді. Елі­міз ислам мен батыс өркениеттері арасын­дағы достық диалогқа дәнекер болып отыр, – деді Қазақстан Президенті.
Мемлекет басшысы мұсылман жұрты бет­пе-бет келіп отырған қазіргі сын-қатер­лер­ге тоқталды.
– Біріншіден, экстремистік және тер­ро­ристік ұйымдар кеңінен етек алуда. Олардың лаңкестік әрекеттерінің нәтижесінде, бірінші ке­зекте мұсылман әлемі елдерінің азаматтары зар­дап шегіп отыр. Екіншіден, исламо­фо­бия­лық пікір қоғам ішінде кең таралуда. Ба­тыс елдерінде мұсылмандарға қарсы қыл­мыстық әрекеттер жыл сайын көбейіп келе-ді, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.
Сондай-ақ Қазақстан Президенті Мьян­ма­да болған жағдайға байланысты алаңдау­шы­лық білдіріп, барлық тарапты бұл проб­ле­маны БҰҰ алаңындағы диалог аясында тек бей­біт жолмен шешуге шақырды.
Мемлекет басшысы үшінші мәселе ре­тінде 1,5 миллиардтан астам адамды бірік­ті­ре­тін ислам әлеміндегі ауызбіршіліктің бол­май отырғанын атап өтті.
– Төртіншіден, әлемнің өзге өңірлері қар­қынды дамып жатқанда, көптеген мұ­сыл­ман елдері көш соңында қалуда. Кейбір сын­шылар ислам дүниесінің артта қалуы діннің өзі­мен байланысты деп санайды. Алайда, бұл ақи­қатқа мүлде жанаспайды, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.
Мемлекет басшысы қазіргі заманның сын-қатерлеріне төтеп беру үшін күш бі­рік­тіруіміз қажет екенін атап өтіп, ортақ Ғы­лы­ми-инновациялық қор құруды ұсынды.
Нұрсұлтан Назарбаев мұсылман елде­ріндегі ғалымдардың ізденістеріне қолдау көрсетудің маңыздылығына назар аударып, ұйым аясында «ғылым мен технологияларды дамытуға қосқан үлес үшін берілетін сыйлық тағайындау» туралы шешім қабылданғанын айтты.
– Инновациялық кластерлер ғылымды қам­титын орнықты экономиканы қалып­тас­тырудың негізі болып саналады. Қазақстан осын­дай кластерлерді Назарбаев Универ­си­теті мен Инновациялық технологиялар паркі ба­засында белсенді дамытуда. Ислам ынты­мақтастығы ұйымының барлық елдерінің ғалымдары мен зерттеушілерін осы жұмыс­тар­ға белсенді атсалысуға шақырамын, – деді Мемлекет басшысы.
Бұдан бөлек, Қазақстан Президенті ғы­лым мен инновацияны исламдық қаржылан­дыру­дың рөлін арттыру маңызды екенін атап өтті.
– Біз EXPO – 2017 көрмесін өткіздік. Ен­ді оның аумағында «Астана» халықаралық қаржы орталығы жұмысын бастайды. Сіз­дерді ислам қаржысы саласындағы ынты­мақтастықты арттыруға шақырамыз, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.
Мемлекет басшысы жасыл техноло­гия­ларды дамыту мәселесіне тоқталып, жасыл тех­нология мен инвестицияны дамыту жө­ніндегі халықаралық орталықтың әлеуетін тиім­ді пайдалануды ұсынды.
– Біздің елдеріміз үшін аграрлық са­ла­дағы ынтымақтастық аса маңызды. Бәріміз бір­лесіп аграрлық ғылымды дамытып, жаңа технологияларды енгізуіміз керек. Бұл тек ауыл шаруашылығының бәсекеге қабілет­ті­лі­гін арттыруға емес, бұдан да тығыз ин­тег­рация мен азық-түлік қауіпсіздігін қам­та­масыз ету үшін де қажет, – деді Қазақстан Президенті.
Нұрсұлтан Назарбаев G20 сияқты ислам әлеміндегі маңызды экономикалық мәсе­ле­лерді шешу үшін Ислам ұйымының жетекші 15 мемлекетін біріктіретін бейресми қоғам­дас­тық құруды ұсынды.
Мемлекет басшысы алдыңғы қатарлы Ба­тыс елдерімен ғылым және технология­ларды дамыту мәселелері бойынша бай­ла­ныстар орнату қажет екенін атап өтті.
– Біз көпұлтты және көпконфессиялы қо­ғамда дінаралық келісімді сақтаудың қа­зақ­стандық тәжірибесін бөлісуге әзірміз. Сон­дай-ақ бәріңізді 2018 жылы өтетін Әлем­дік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының 6-съезіне шақырамын, – деді Қазақстан Пре­зиденті.
Соңында Нұрсұлтан Назарбаев Таяу Шы­ғыста және ислам әлемі елдерінде бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтауға шақырды.
– Сөз соңында, ұрпақтарымыз ислам әле­мінің бірлігіне, ынтымақтастығы мен бола­шағына арналған бүгінгі тарихи форумға жо­ғары баға береді деп ойлаймын, – деді Мем­лекет басшысы.
Сондай-ақ саммиттің пленарлық отыры­сында Түркия президенті Р.Ердоған, Пә­кіс­тан Ислам Республикасының президенті М.Хусейн, Мавритания Ислам Рес­пуб­ли­ка­сы­ның президенті Мохаммед ульд Әбдел-Әзиз, Өзбекстан президенті Ш.Мирзиёев, Гви­нея президенті А.Конде, Иран Ислам Рес­публикасының президенті Х.Рухани, Ис­лам ынтымақтастығы ұйымының бас хат­шысы Юсеф бен Ахмад әл-Осеймин сөз сөй­леді.
Юсеф бен Ахмад әл-Осеймин әлемде өр­шіп келе жатқан исламофобиямен ғылым жә­не технологиялар көмегімен күресуге ша­қыр­ды.
«Қазіргі заманда мұсылман әлемі ал­ды­нан сын-қатерлер туындауда. Терроризмнің және экстремизмнің қанат жаюымен бірге ис­ламофобия да ушығуда. Бұған елдеріміздегі жұ­мыссыздық, білімсіздік, кедейшілік үсте­меленіп отыр. Біз мұнымен күресуге және бұл жолда ғылым мен технологияны пайдалануға тиіспіз. Біз өз қоғамымызға қажетті білімді ұсыну­ға тиіспіз» деп нықтаған ұйым бас хат­шысы Ислам ынтымақтастығы ұйымы (ИЫҰ) медицина, инженерия, ақпараттық технологиялар салаларында жақсы жетіс­тік­тер көрсетіп жүрген жас ғалымдарға арналған ке­шенді бағдарламалар әзірлеу бойынша жұ­мыс жасап жатқанын айтты.
Өз кезегінде Өзбекстан президенті Шав­кат Мирзиёев та «көптеген мұсылман ел­де­рінің ғылым мен технология салаларында да­мыған елдерден айтарлықтай қалып қой­ғанын» айтты.
«Мәселен, әлемдегі 500 үздік университет рей­тингіне тек біздің ұйымға мүше елдердің 11 жоғарғы оқу орны кіреді. 2015 жылы ИЫҰ елдерінің әлемдегі өнертабыстар бойын­ша патенттер алу өтінімдеріндегі үлесі не­бары 1,9 пайызды құрады. 2016 жылы ИЫҰ ел­дерінде барлық ғылыми жарияланым­дар­дың шамамен 80 пайызы тек 7 мемлекетке ғана тиесілі болды. Өкінішке қарай, бай та­биғи ресурстарға және қомақты қаржылық әлеует­ке қарамастан, мұсылман елдерінің көп­шілігі инновациялық идеялар мен тех­нологияларды экономикаға ендіруде белсенділік танытып отырған жоқ» деді Ш.Мирзиёев.
Ол қазіргі заманның аса маңызды мә­селелері мен ғылыми шешімдерін іздеуге бағ­дарланған ынтымақтастықты жолға қою ислам әлемінің ғылыми-технологиялық өр­леуінің берік негізін қаларына сенім біл­дірді. Сондай-ақ Өзбекстан президенті мұсылман елдеріне жас ғалымдарға арналған халық­аралық орталық құруды ұсынды.
«Бұл орталық тәжірибе мен білім ал­ма­суға, сондай-ақ бірлескен зерттеулер өткізуге арналған алаңға айналар еді. Бұған қоса, біз Өзбекстанда ұлы әл-Хорезмиге арналған жас математиктердің халықаралық олимпиада­сын ұйымдастыруды ұсынамыз» деді өзбек бас­шысы.
Ол сондай-ақ «жасыл энергетика» са­ла­сын­да­ғы ғылымды дамыту қажеттігін атап көр­сетті: «Біздің барлығымыз үшін баламалы қуат көздерін пайдалану айрықша мән-маңыз­ға ие. Осы бағытта ғылыми-зерттеу жұ­­м­ыс­тарын жүргізіп, ғылыми-инновация­лық жобаларды жүзеге асыруға дайын­ды­ғымызды білдіреміз. Оларға бірлесе инвести­ция салуға даярмыз».
Өзбекстанның жаңа президенті ИЫҰ ғы­лым және технологиялар жөніндегі самми­тін үш жылда бір рет шақырып тұруды және келесі құрылтайда 2020 жылы Өзбекстанда кез­десуді ұсынды. Ол Астанадағы саммитті «прог­ресс пен өркендеу жолындағы ислам әле­мі елдерінің бірлігін нығайтуға бағыт­тал­ған нағыз тарихи қадам» деп бағалады. Айт­қандай, өзбек басшысы ИЫҰ-ның «Ұлықбек ба­баның құрметіне Самарқанда әлемдегі ең озық телескоп орнату» туралы ұсынысын ал­ғыс сезімімен қабылдады.
Ұйым саммитіне қатысқан Бангладеш пре­зиденті Абдул Хамид көрші Мьянмадағы жап­пай қырғын қаупі төнген мұсылман­дар­дың құқықтарын қорғауға шақырды. Оның байламынша, мұсылман елдеріндегі ғылым мен технология саласында кейін қалушылық­ты жою бағытында күш біріктіру кедейшілікті азайтуға және экономикалық өсімді же­дел­детуге ықпал етеді.
Айтқандай, түрік тарапының бастамасы бойынша Мьянмадағы мұсылман-рохинд­жалар мәселесі бойынша «Қорытынды есеп» әзірленіпті. Құжат астаналық саммит қоры­тын­дысында қабылданды. Онда ислам елде­рінің топтасқан ұстанымы көрініс тапқан, соның негізінде енді Мьянма мұсылмандары­ның мүддесін табанды қорғау мүмкіндігі туа­ды.
Бірінші жұмыс сессиясының соңында сам­миттің қорытынды құжаты – Астана дек­ларациясына қол қойылды.
Осы күні Қазақстан Президенті «Ислам ын­тымақтастығы ұйымының ғылым және тех­нологиялар жөніндегі арнаулы сыйлығын» тапсыру рәсіміне қатысты. Мемлекет бас­шысы жиынға қатысушылардың Қазақстан туралы айтқан жылы лебіздері үшін алғыс біл­діріп, ғылым мен технологияларды да­мыту жолындағы ынтымақтастықты ны­ғайту­дың өзекті екенін атап өтті.
Сондай-ақ Нұрсұлтан Назарбаев Ислам ын­тымақтастығы ұйымының бас хатшы­сы­мен бірге ислам елдерінің аса көрнекті ға­лым­дарын ғылым мен технологияларды дамы­туға қосқан үлесі үшін берілетін арнаулы сый­лықпен марапаттады.

Айхан ШӘРІП